گامی راهبردی در مدیریت منابع آب و توسعه پایدار
به گزارش روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای استان البرز، رودخانه‌ها از عناصر بنیادین در ساختار زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی کشور به شمار می‌روند و نقشی کلیدی در تأمین منابع آب، پایداری اکوسیستم‌ها و توسعه پایدار ایفا می‌کنند. استان البرز، به واسطه موقعیت جغرافیایی ویژه و قرارگیری در مسیر رودخانه‌های کوهستانی، همواره با مخاطرات طبیعی نظیر سیلاب‌های فصلی، فرسایش بستر و تجاوزات انسانی مواجه بوده است. روند فزاینده رشد جمعیت، گسترش شهرنشینی و ساخت‌وسازهای غیرمجاز در حاشیه رودخانه‌ها، لزوم تعیین دقیق و قانونی حریم این منابع آبی را به ضرورتی انکارناپذیر در سیاست‌گذاری‌های مدیریت منابع آب و برنامه‌ریزی شهری تبدیل کرده است.
محمدرضا عبادی‌نژاد؛ مدیر طرح و توسعه شرکت آب منطقه ای استان البرز گفت: در پاسخ به این نیاز، شرکت آب منطقه‌ای البرز از اسفندماه ۱۴۰۲ پروژه‌ای گسترده برای رپرگذاری (میله‌گذاری) رودخانه‌های استان را آغاز کرد.
او افزود: این طرح در سه حوزه اصلی رودخانه‌ای شامل طالقان، کردان و فردیس اجرا شد و تاکنون بیش از ۲۰۸۳ میله در مسیرهای مختلف نصب شده است.
عبادی‌نژاد ادامه داد: اهداف این پروژه شامل تعیین حد بستر و حریم رودخانه‌ها بر اساس آیین‌نامه‌های وزارت نیرو، جلوگیری از ساخت‌وسازهای غیرمجاز، کاهش خطرات ناشی از سیلاب‌ها، مدیریت حقوقی میان دولت و مالکان اراضی، حفاظت از پوشش گیاهی و محیط زیست رودخانه‌ای و ایجاد زیرساخت دقیق نقشه‌برداری برای پروژه‌های عمرانی و شهری بوده است.
مراحل اجرایی پروژه رپرگذاری؛ از مطالعات پایه تا اطلاع‌رسانی عمومی
عبادی‌نژاد با بیان اینکه روند اجرایی پروژه در پنج مرحله طراحی و اجرا شد، گفت: در مرحله نخست، مطالعات پایه و نقشه‌برداری با استفاده از GPS و نقشه‌های توپوگرافی انجام گرفت و رفتار هیدرولوژیک رودخانه‌ها در شرایط بارندگی مختلف مورد بررسی قرار گرفت.
در مرحله دوم، حریم قانونی رودخانه‌ها بر اساس قانون توزیع عادلانه آب تعیین شد که در برخی مناطق بین ۱ تا ۳۰ متر متغیر بود. مرحله سوم به نصب رپرها اختصاص داشت؛ در این مرحله بیش از ۲۰۸۳ میله با فاصله‌های ۵۰ تا ۱۰۰ متر و در نقاط حساس با فاصله ۳۰ متر نصب شد. مرحله چهارم شامل مستندسازی و ثبت داده‌ها در سامانه شرکت آب منطقه‌ای البرز بود که منجر به تهیه نقشه‌های GIS و CAD شد. در نهایت، مرحله پنجم به اطلاع‌رسانی عمومی اختصاص یافت و تابلوها و پلاک‌های هشداردهنده در مناطق پرخطر نصب شد و مالکین اراضی در جریان مرزهای جدید قانونی قرار گرفتند.
محدوده‌های تحت پوشش و چالش‌های اجرایی پروژه
مدیر طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای استان البرز افزود: این پروژه در سه حوزه رودخانه‌ای استان اجرا شد. در حوزه طالقان، رودخانه‌های حسنجون، آلیزان، موچان، هرنج، خسبان، میراش و شاهرود تحت پوشش قرار گرفتند. در حوزه کردان، رودخانه‌های ولیان، آغشت، تنه اصلی رودخانه کردان و خورفشند رپرگذاری شدند. در حوزه فردیس نیز به دلیل تراکم جمعیت و توسعه شهری، اجرای این طرح اهمیت ویژه‌ای داشت و از تجاوزات گسترده به حریم رودخانه جلوگیری شد.
با وجود موفقیت‌های چشمگیر، پروژه با چالش‌هایی نیز مواجه بود؛ از جمله مقاومت برخی مالکان اراضی، دشواری دسترسی به نقاط کوهستانی در طالقان، نیاز به هماهنگی با نهادهای محلی مانند شهرداری‌ها و جهاد کشاورزی، و تأثیرات آب‌وهوایی و بارندگی‌های شدید که در برخی مقاطع موجب تأخیر در عملیات اجرایی شد.
او در پایان گفت: با اجرای این پروژه، حدود بستر رودخانه‌ها در استان البرز تثبیت و شفاف‌سازی شد، ساخت‌وسازهای غیرمجاز کنترل شد، خطرات ناشی از سیلاب‌های فصلی کاهش یافت و زمینه برای اجرای پروژه‌های عمرانی و زیربنایی فراهم شد.
گفتنی است ارتقای فرهنگ عمومی و افزایش آگاهی مردم نسبت به ضرورت حفاظت از رودخانه‌ها از دیگر دستاوردهای این طرح بود.
در مجموع، پروژه رپرگذاری رودخانه‌های استان البرز را می‌توان یکی از اقدامات زیربنایی و راهبردی در حوزه مدیریت منابع آب کشور دانست.
تکمیل نهایی این طرح تا تیرماه ۱۴۰۴، نقطه عطفی در حفاظت از منابع آبی و زیست‌محیطی استان بود و بستری مطمئن برای توسعه پایدار و مدیریت شهری فراهم ساخت.
